Sebze ve meyve hale kimlik'le girecek

Türkiye'de sebze meyve üretiminin parasal karşılığı 57 milyar lira. Bu ürünlerin yüzde 5'i ihraç edilirken, yüzde 95'i iç piyasada tüketiliyor. İç piyasadaki malın yüzde 25'i çeşitli nedenlerle çöpe gidiyor. Kalanının yüzde 30'u hallerde, yüzde 70'i kayıtdışı satılıyor. İşte bütün bu olumsuzluklara son vermek için hazırlanan Hal Yasası 1 Ocak 2012'de yürürülüğe giriyor.
2010 verilerine göre Türkiye de yılda 26 milyon ton sebze, 16 milyon 200 bin ton meyve üretiliyor. Toplam 42 milyon 600 bin tonluk üretimin parasal değeri 57 milyar TL. Üretimin ancak yüzde 5 i ihraç ediliyor, yüzde 95 i de iç piyasaya sunuluyor. İç piyasaya sunulan yüzde 95 oranındaki ürünün yüzde 25 i de sevkıyat veya yanlış ambalajlama gibi sebeplerle çöpe gidiyor; bu firenin parasal karşılığı yaklaşık 16 milyar TL. Kalan "sağlam" ürünün yüzde 30 u kayıt altında toptancı hallerinden geçerken, yüzde 70 i kayıt dışı işlem görüyor.

5957 sayılı 'Sebze ve Meyveler İle Yeterli Arz Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun', Türkiye için ekonomik hacmi ve değeri tartışılmaz önemdeki bu sektörü yeni bir "ticaret düzenine" yönlendirmek amacıyla 26 Mart 2011 de yürürlüğe girmek kaydıyla TBMM de kabul edildi. Ancak, sektörü oluşturan kesimlerin hazırlık ve uyum için süre istemeleri nedeniyle yürürlük tarihi ötelenen kanunun uygulanmasına 1 Ocak 2012 de başlanacak.
Yasa ne getiriyor?

-Toptancı halleri imar planlarında belirlenmiş alanlarda, halin sınıfına, büyüklüğüne ve işlem hacmine göre müzayede, depolama, tasnifleme ve ambalajlama tesisleri ile laboratuvar ve soğuk hava deposu gibi diğer asgari koşulları taşıyan projeler çerçevesinde; belediyeler tarafından kurulabilecek.

-Komisyoncuların satış bedeli üzerinden alacakları komisyon oranı, yüzde 8′i aşmamak üzere, taraflarca serbestçe tespit edilecek.

-Komisyoncular, teslim aldıkları malları cinslerine, doğal özelliklerine, standartlarına, gıda güvenilirliğine ve kalitesine ilişkin şartlara göre özenle korumak ve gerekli bilgileri vermek durumunda, kanuni kesintileri satış bedelinden düştükten sonra mal bedelini satış tarihinden itibaren 15 iş günü içinde üreticiye veya üretici örgütüne ödeyecek.

-Semt pazarları tüketici piyasasının büyüklüğü, ulaşım imkânları, pazar sayısı, bunların birbirine yakınlığı, pazarın çevreye, altyapıya ve trafiğe getireceği yükler ile can ve mal güvenliği riski göz önünde bulundurularak belediyelerce kurulacak. Semt pazarında toplam satış yeri sayısının en az yüzde 20′si, özel satış yeri olarak üreticilere ayrılacak.

-Toptancı halinde satılan mallardan yüzde 1, hal dışında satılan mallardan yüzde 2 oranında hal rüsumu tahsil edilecek.

-Toptancı haline bildirilmeden hal dışında alınıp satılan, ihraç edilmek üzere alındığı halde iç piyasada satılan, künyesinde belirtilen hususlara aykırı beyanda bulunulan mallar için hal rüsumu cezalı olarak alınacak.

- Hallerdeki iş yerleri, kiralama veya satış yoluyla işletilecek. Ancak satılan iş yeri sayısı, o haldeki iş yeri sayısının yüzde 50′sini geçemeyecek. Kiralama veya satış işlemi, Devlet İhale Kanuna göre yapılacak. Kira süresi en fazla 10 yıl olacak.

-Toptan satış miktarının altında mal satanlar; malların etiketlenmesine, pazar yerine mal getirilmesine, tahsis sahiplerince kullanılacak kimlik kartlarına ve bu kişilerce giyilecek kıyafetlere ilişkin çıkarılan yönetmeliklere aykırı davrananlar,ceza ödeyecek.

-Aracılık hizmeti vermeden komisyon ücreti alanlara, idari para cezası uygulanacak.

-Kanun, malın miktarını, satış değerini, komisyon oranını ve ücretini gerçeğe aykırı bir şekilde üreticiye sunanlara 3 bin lira para cezası uygulanmasını öngörüyor.

-Kap veya ambalaj üzerine ürünün bilgilerini yazmayanlar, malın kalitesine ve gıda güvenilirliğine ilişkin bilgilerde değişiklik yapanlar 5 bin lira; serbest rekabeti engellemek amacıyla kendi aralarında veya üreticilerle ticari anlaşmalar yapan ilgili meslek odasının mensupları, fiyatların yükselmesine neden olanlar, düşmesine engel olmak için malları belirli kişilerde toplayanlar ve malları stoklayanlar ile gerçeğe aykırı analiz raporu düzenleyenler ve bu raporun düzenlenmesini sağlayanlara 10 bin lira idari para cezası kesilecek.

-Geçiş yollarında mal teşhir edenlere ve satanlara, çevreyi rahatsız edecek şekilde satış yapanlara, alıcı veya tüketiciye karşı sözlü veya fiili muamelede bulunanlara ve atık malzemelerini belirlenen alanlarda toplamayanlara ya da satış yerini temiz tutmayanlara, 50 lira idari para cezası verilecek

-Ölçü ve tartı aletlerini hileli bir şekilde kullananlar veya hileli ve karışık olarak mal satanlar; malları gıda güvenilirliğine, teknik ve hijyenik şartlarına aykırı olarak satanlar; kaba, ambalajın üzerinde yazılı miktardan az mal koyanlar hakkında, 200 lira idari para cezası uygulanacak.