Kamu Denetçiliği Kurumu Kuruluyor

Kamu Denetçiliği Kurumu kurulmasına öngören yasa tasarısı, TBMM Başkanlığı'na sunuldu.

Tasarı; kamu hizmetlerinde kalitenin artırılmasına yönelik bağımsız ve etkin bir şikayet mekanizması oluşturulması suretiyle idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını insan haklarına dayalı, adalet anlayışı içinde hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve önerilerde bulunmak üzere Kamu Denetçiliği Kurumu kurulmasını öngörüyor.

Tasarıya göre, düzenlemede belirtilen görevleri yerine getirmek amacıyla TBMM Başkanlığı'na bağlı, kamu tüzel kişiliğini haiz, özel bütçeli ve merkezi Ankara'da bulunan Kamu Denetçiliği Kurumu kurulacak. Kurum; başdenetçilik ve genel sekreterlikten oluşacak. Kuruma, 1 başdenetçi, 5 denetçi ve Genel Sekreter, uzman ve uzman yardımcıları ile diğer personelden oluşan toplam 246 kadro ihdas ediliyor. Kurum, iş yoğunluğuna göre uygun gördüğü yerlerde büro açabilecek.

Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikayet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını, insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevli olacak. Ancak, Cumhurbaşkanı'nın tek başına yaptığı işlemler ile res'en imzaladığı kararlar ve emirler, yasama yetkisinin kullanılmasına ilişkin işlemler, yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin kararlar ile Türk Silahlı Kuvvetleri'nin sadece askeri nitelikteki faaliyetleri, Kurum'un görev alanının dışında olacak.

Kurum başdenetçi tarafından yönetilecek ve temsil edilecek.

-Denetçi adayı-

Başdenetçi ve denetçi aday adayı olmak isteyenler TBMM Başkanlığına başvuracak. TBMM Dilekçe Komisyonu ile İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu üyelerinden oluşacak karma komisyon, başdenetçi seçiminde başvuruda bulunan adaylar arasında üç adayı, başvuru süresinin bittiği tarihten itibaren 15 gün içinde belirleyerek Genel Kurul'a sunulmak üzere Meclis Başkanlığı'na bildirecek.

TBMM Genel Kurulu, bildirim tarihinden itibaren 15 gün içinde başdenetçi seçimlerine başlayacak. Başdenetçi, gizli oyla seçilecek. Başdenetçi üye tamsayısının üçte iki çoğunluğuyla seçilecek.

Komisyon; denetçi seçiminde başvuruda bulunan aday adayları arasından seçilecek denetçi sayısının 3 katı kadar adayı, başvuru süresinin bittiği tarihten itibaren 30 gün içinde belirleyecek ve sonraki 30 gün içinde denetçi seçimlerini yapacak.

seçimler, Kurum'un TBMM Başkanlığı'na başvurduğu tarihten itibaren en geç 90 gün içinde sonuçlandırılacak. Ancak bu süreler TBMM'nin tatilde veya ara vermesi sırasında işlemeyecek.

Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, başdenetçi ve denetçilere görevleriyle ilgili olarak emir ve talimat veremeyecek, genelge gönderemeyecek, tavsiye ve telkinde bulunamayacak. Başdenetçi ve denetçiler görevlerini yerine getirirken tarafsızlık ilkesine uygun davranacak.

-TBMM'de ant içecekler-

Başdenetçi TBMM Genel Kurulu'nda, denetçiler ise Komisyon'da, "Görevimi tam bir tarafsızlık, dürüstlük, hakkaniyet ve adalet anlayışı içinde yerine getireceğime namusum ve şerefim üzerine ant içerim" şeklinde yemin edip göreve başlayacak.

Başdenetçi ve denetçilerin görev süreleri 4 yıl olacak. İstifa, ölüm veya görevden alma gibi bir nedenle süresi bitmeden görevinden ayrılan başdenetçi ve denetçinin yerine seçilecek olanların da görev süresi 4 yıl olacak. Başdenetçi veya denetçiler, ikinci kez seçilebilecek.

Başdenetçiye, Başbakanlık Müsteşarına; denetçilere Başbakanlık müsteşar yardımcıları için belirlenen her türlü ödemeler dahil Mali haklar tutarında aylık ücret ödenecek.

-Başvurulardan ücret alınmayacak-

Kuruma, gerçek ve tüzel kişiler başvurabilecek. Başvuru, kişinin kimliğini ortaya koyan bilgileri içeren Türkçe dilekçe ile yapılacak. Başvuru, yönetmelikte belirlenecek şartlara uyulmak kaydıyla elektronik ortamda veya diğer iletişim araçlarıyla da yapılabilecek.

Başvurulardan; belli bir konuyu içermeyenler, yargı organlarında görülmekte olan veya yargı organlarınca karara bağlanmış uyuşmazlıklara ilişkin olanlar, belirtilen şartları taşamayanlar, sebepleri, konusu ve tarafları aynı olanlar ile daha önce sonuçlandırılanlar incelenmeyecek.

Kuruma başvuruda bulunulabilmesi için idari başvuru yolları ile özel kanunlarda yer alan idari başvuru yollarının tüketilmesi zorunlu olacak. İdari başvuru yolları tüketilmeden yapılan başvurular ilgili kuruma gönderilecek.

Kuruma illerde valilikler, ilçelerde kaymakamlıklar aracılığıyla başvuru yapılabilecek.

Dava açma süresi içinde yapılan başvuru, işlemeye başlamış olan dava açma süresini durduracak.

Başvurulardan herhangi bir ücret alınmayacak.

-Bilgi ve belge isteme-

Kurumun, istediği bilgi ve belgelerin, bu isteğin tebliğ edildiği tarihten itibaren 30 gün içinde verilmesi zorunlu olacak. Bu süre içinde istenen bilgi ve belgeleri haklı bir neden olmaksızın vermeyenler hakkında başdenetçi veya denetçinin başvurusu üzerine, disiplin soruşturması açılabilecek.

Devlet sırrı veya ticari sır niteliğindeki bilgi ve belgeler, yetkili mercilerin en üst makam veya kurulunca gerekçesi belirtilmek suretiyle verilmeyebilecek. Ancak, devlet sırrı niteliğindeki bilgi ve belgeler başdenetçi veya görevlendireceği denetçi tarafından yerinde incelenebilecek.

Başdenetçi veya denetçiler, bilirkişi görevlendirebilecek. İnceleme ve araştırma konusuyla ilgili olarak başdenetçi, denetçiler veya uzmanlar, tanık ya da ilgili kişileri dinleyebilecek.

-Başvurular, 6 ayda sonuçlandırılacak-

Kamu Denetçiliği Kurumu, inceleme ve araştırmasını, başvuru tarihinden itibaren en geç 6 ay içinde sonuçlandıracak. Kurum, inceleme ve araştırma sonucunu ve varsa önerilerini ilgili merci ve başvurana bildirecek. Kurum, başvurana işleme karşı başvuru yollarını da gösterecek.

Başvurunun Kurum tarafından reddedilmesi halinde, durmuş olan dava açma süresi gerekçeli kararın ilgiliye tebliğinden itibaren kaldığı yerden işlemeye devam edecek.

Başvurunun Kurum tarafından yerinde görülerek kabul edilmesi halinde ilgili merci kurumun önerisi üzerine 30 gün içinde herhangi bir işlem tesis etmez veya eylemde bulunmaz ise durmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye başlayacak.

Kurumun inceleme ve araştırmasını başvuru tarihinden itibaren 6 ay içinde sonuçlandırılmaması halinde de durmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden işleyecek.

Kurum'un, her takvim yılına ilişkin faaliyet ve önerilerini kapsayan raporu, Komisyon'a sunacak. Komisyon bu raporu görüşüp kendi kanaat ve görüşlerini de içerecek şekilde özetleyerek Genel Kurul'a sunulmak üzere Meclis Başkanlığı'na gönderecek. Komisyon'un raporu TBMM Genel Kurulunda görüşülecek.

Kurum'un yıllık raporu, ayrıca Resmi Gazete'de yayımlanarak kamuoyuna duyurulacak. Kurum açıklanmasında fayda gördüğü hususları yıllık raporu beklemeksizin her zaman kamuoyuna duyurulabilecek.

Kurumun gelirleri TBMM bütçesinden alınacak Hazine yardımı ve diğer gelirlerden oluşacak.

-Yasaklar-

Başdenetçi, denetçi, genel sekreter, uzman ve uzman yardımcıları ile diğer personel, siyasi partilere üye olamayacak, herhangi bir siyasi parti, kişi veya zümrenin yararını veya zararını hedef tutan davranışta bulunamayacak; görevlerini yerine getirirken dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ayırımı yapamayacak; görevleri nedeniyle herhangi bir şekilde öğrendikleri mesleki veya ticari sırları, görevlerinden ayrılmış olsalar bile açıklayamayacaklar, kendilerinin veya başkalarının yararına kullanamayacaklar.

Bu kişiler, kendilerinin, eşlerinin ve üçüncü derece de dahil kan ve kayın hısımlarının şikayetlerini inceleyemeyecek, bu görevleri süresince resmi veya özel hiçbir görev alamayacak, ticaretle uğraşamayacak. Bu kişilerin bilimsel yayınlarda bulunma, görevleri veya meslekleriyle ilgili davet edildikleri toplantılara katılma, derneklerde üyelik ve kar amacı gütmeyen kooperatiflerde ortaklıkları mümkün olacak.

-Soruşturma, TBMM Başkanı'nın iznine bağlı-

Başdenetçi ve denetçilerin görevleri nedeniyle suç işledikleri öne sürüldüğü takdirde, haklarında ceza soruşturması ve kovuşturması yapılabilmesi, TBMM Başkanı'nın iznine bağlı olacak. İzin verilmesi veya verilmemesine ilişkin karara karşı Danıştay'a itiraz edilebilecek. Bu kişiler hakkındaki hazırlık soruşturması, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından yapılacak, açılacak kamu davası Yargıtay'da görülecek. Temyiz merci, Yargıtay Ceza Genel Kurulu olacak.

Genel Sekreter, uzman ve uzman yardımcıları ile diğer personel hakkında ceza soruşturması ve kovuşturması yapılabilmesi de başdenetçinin iznine bağlı olacak ve karara itiraz mercii de Ankara Bölge İdare Mahkemesi olacak. bunlar ve diğer personel hakkında soruşturma, suçun işlendiği yer Cumhuriyet Başsavcısı veya görevlendirdiği Cumhuriyet savcısı tarafından yapılacak.

Başdenetçi ve denetçiler hakkında Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu'nda yer alan yaş haddi hükümleri uygulanmayacak

Düzenlemenin, başdenetçi ve denetçilerin seçimi ve görevden alınmalarıyla ilgili hükümlerini TBMM, diğer hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütecek.